Home » Działoność naukowa »

 
 

Inwentaryzacja grobów i cmentarzy w Afryce

 

W dniach 19 października – 9 listopada 2009 r. członkowie Studenckiego Koła Naukowego Historyków Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie pod kierownictwem dr Huberta Chudzio wzięli udział w wyprawie do Tanzanii i Ugandy w ramach projektu „Od syberyjskich mrozów do słońca Afryki – Niezwykłe drogi polskich Sybiraków do Ojczyzny, w czasie i po II wojnie światowej”.  Celem wyprawy była inwentaryzacja polskich cmentarzy w Tengeru, Koji i Nyabyeya (Masindi), renowacja zniszczonych obiektów i sporządzenie dokumentacji fotograficznej, filmowej i kartograficznej.

Zapraszamy do obejrzenia galerii zdjęć z wyprawy oraz prezentacji (pdf).

„Od syberyjskich mrozów do słońca Afryki – Niezwykłe drogi polskich Sybiraków do Ojczyzny, w czasie i po II wojnie światowej” w tym również wyprawa organizowana w ramach projektu zatytułowana: ,,Pamiętamy. Polskie cmentarze wojenne w Afryce. Uganda – Tanzania 2009”

Całoroczny projekt składa się z następujących części:

* Konferencji dotyczącej problemu polskich wysiedleńców w Afryce w czasie II wojny światowej, z udziałem Sybiraków, studentów i pracowników naukowych.

* publikacji referatów przedstawionych na konferencji.

*ekspedycji naukowej studentów Koła Naukowego Historyków Uniwersytetu Pedagogicznego do Tanzanii i Ugandy, mającej na celu uporządkowanie oraz odnowienie cmentarzy polskich przesiedleńców.

*udokumentowaniu stanu obecnego afrykańskich cmentarzy w formie fotograficznej i filmowej oraz realizacji filmu ukazującego poruszany problem (w produkcji wywiady z Sybirakami [Afrykańczykami jak sami się nazywają], studentami i profesjonalnymi historykami)

*organizacja wystawy fotograficznej z wyprawy do Afryki, realizacja filmu i jego pokaz na konferencji

Opis założeń projektu i uzasadnienie potrzeby jego realizacji:

W roku 2009 mija siedemdziesiąta rocznica rozpoczęcia II wojny światowej, najbardziej katastroficznej w swych skutkach dla narodu polskiego. Z kolei na rok 2010 przypada kolejna, także siedemdziesiąta rocznica pierwszej zorganizowanej przez Sowietów wywózki Polaków na Syberię. Losy Polaków w latach 1939-1945 (a także i później) były bardzo tragiczne i zawiłe. Oprócz tych wstrząsających, najbardziej znanych z historii faktów, jest wiele wątków zapomnianych, bądź wręcz całkiem anonimowych. Do takich należy historia przesiedleńców z ZSRR na Czarny Ląd.Wraz z formowaniem się armii gen. Władysława Andersa, do polskich obozów zaczęła napływać również ludność cywilna wywieziona w ostępy Rosji Sowieckiej (głównie na Syberię i do Kazachstanu) z ziem polskich zajętych przez Armię Czerwoną po 17 września 1939 roku. Kilkadziesiąt tysięcy Polaków ratując się z niewoli sowieckiej znalazło się w różnych częściach świata. Początkowo najwięcej w Iranie, potem przykładowo także Nowej Zelandii, Meksyku, krajach Bliskiego Wschodu i w Afryce. Właśnie do tej ostatniej z tymczasowego miejsca pobytu w Iranie przesiedlono około 20 tysięcy Polaków. Pierwszy transport z 1400 osobami przypłynął do portu Tanga w Tanganice (Tanzania) 27 sierpnia 1942 roku, potem były następne. Do innych kolonii angielskich głównie w Ugandzie i Kenii przybyły kolejne tysiące Polaków. Były to głównie dzieci i kobiety oraz w mniejszej liczbie mężczyźni niezdolni do służby wojskowej. W sumie założono 22 osiedla na terenie Afryki Wschodniej i Południowo-Wschodniej. Jeszcze w roku 1946 w przebywało tam około 18 000 Polaków. Niektórzy z nich pozostali w polskich obozach w Afryce aż do pierwszej połowy lat 50-tych XX wieku. Warunki życia w obozach były bardzo ciężkie (początkowo spano na pryczach i klepisku). Przykładowo w Masindi w Ugandzie, polska osada znajdowała się w dżungli otoczonej trawą słoniową, a w Tangeru w Tanzanii na wysokości 1200 m. n.p.m. w masywie Kilimandżaro. Mimo, że polskimi uchodźcami opiekował się angielski Zarząd do Spraw Uchodźców w Afryce wielu naszych rodaków zmarło, m. in. na choroby tropikalne. Po polskich osiedlach pozostały cmentarze (w sumie kilkaset pogrzebanych osób). Po latach po części całkiem zapomniane, po części od czasu do czasu odnawiane przez polskich zakonników będących na misjach w Afryce.

W związku z projektem Studenckie Koło Historyków UP pragnie w 70-lecie pierwszych wywózek Polaków na Syberię zorganizować konferencję naukową Sybiraków, studentów i pracowników naukowych poświęconą wyżej wspomnianemu tematowi. Na przełomie października i listopada 2009 roku grupa studentów Studenckiego Koła Naukowego Historyków Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie wzięła udział w wyprawie do Tanzanii i Ugandy. Celem wyjazdu było odwiedzenie miejsc, w których w czasie i po II wojnie światowej znajdowały się obozy polskich przesiedleńców. Podczas pobytu w Afryce studenci m. in. uporządkowali polskie cmentarze w Koji i Masindi w Ugandzie oraz odwiedzili cmentarz w Tengeru w Tanzanii. Stworzyli też (posiadając w tej mierze spore doświadczenie) profesjonalną dokumentację fotograficzną
i filmową. Posłuży ona do urządzenia wystawy fotograficznej, która będzie otwarta w dniu konferencji naukowej. Zostanie też zrealizowany film, gdzie ukazane będą losy Polaków
w Afryce oraz historia samego projektu i wyprawy studenckiej. Produkcja będzie zaprezentowana na sesji naukowej oraz w TVP. W dniu Wszystkich Świętych
(w siedemdziesiątą rocznicę od rozpoczęcia II wojny światowej) studenci zapalili znicze na jednym z polskich cmentarzy, chcąc tym symbolicznym aktem, jak i całym projektem, potwierdzić, że Polska pamięta o swoich obywatelach, nawet tych, których szczątki znajdują się wiele tysięcy kilometrów od ojczyzny.

Patronat honorowy nad przedsięwzięciem objął Minister Spraw Zagranicznych RP, Pan Radosław Sikorski, Wojewoda Małopolski Jerzy Miller oraz Rektor Uniwersytetu Pedagogicznego,
prof. dr hab. Michał Śliwa, zaś patronat medialny – Radio Kraków i TVP Kraków.