Doktor Józef Soczewka jest jedną z czołowych postaci dydaktyki chemii w Polsce, jego badania i wynikające z nich prace o charakterze teoretycznym i praktycznym przysporzyły tej dziedzinie wiedzy wiele splendoru i przyczyniły się w sposób znaczący do jej rozwoju. Osobowość i pasja naukowa, a także wymierne osiągnięcia aplikacyjne dr Soczewki przekonują w sposób dobitny, że jest on osobą ze wszech miar zasługującą na wyróżnienie medalem Jana Harabaszewskiego – pierwszego dydaktyka chemii.

Doktor Józef Soczewka studia chemiczne ukończył na Wydziale Mat-Fiz-Chem Uniwersytetu Warszawskiego w 1960 r. Stopień doktora, nadany przez Radę Naukową Instytutu Pedagogiki Uniwersytetu Warszawskiego, uzyskał w 1972 r., na podstawie pracy Metodologiczne i dydaktyczne podstawy czynności badawczych uczniów w procesie uczenia się chemii. Kolejne prace naukowe skłaniały dr Soczewkę do przygotowania pracy habilitacyjnej i tylko niesprzyjające okoliczności spowodowały, że nie została ona zakończona wymiernym sukcesem.

Doktor Józef Soczewka rozpoczął pracę jako nauczyciel chemii w Szkole Podstawowej nr 148 w Warszawie. Jego owocna działalność na rzecz nauczycieli spowodowała, iż został członkiem Zespołu postępowania kwalifikacyjnego w Międzywojewódzkiej Komisji ds. Stopni Specjalizacji Zawodowej Nauczycieli w Warszawie. Jego równoczesna działalność naukowa natomiast przyczyniła się, iż został zatrudniony na stanowisku starszego wykładowcy w Wyższej Szkole Rolniczo-Pedagogicznej w Siedlcach. Od 1972 r. pracował w Instytucie Programów Szkolnych, gdzie pełnił funkcję kierownika Zakładu.

Doktor Józef Soczewka jest autorem i współautorem ponad 130 publikacji, w tym kilku monografii i podręczników. Kluczową rolę w dydaktyce chemii spełniła książka Podstawy nauczania chemii (WSiP, Warszawa 1975 i 1978), która wniosła do dydaktyki tego przedmiotu wiele nowych rozwiązań metodologicznych, m.in. wskazała optymalne metody kształcenia chemicznego, oparte na czynnościach badawczych uczniów. Pozycja ta była przez wiele lat polecana studentom przygotowującym się do zawodu nauczyciela. Kolejną książkę Metodyka wdrażania uczniów do racjonalnego użytkowania paliw i energii dr Soczewka poświęcił problemom dydaktyki przyrodoznawstwa – była pierwszą tego typu książka w polskiej literaturze metodycznej. Doktor Soczewka jest również współautorem pracy zbiorowej Nauczanie chemii w szkole podstawowej, w której zawarto szczegółową interpretację celów i treści kształcenia chemicznego, omówiono metody nauczania, a także zamieszczono przykładowe scenariusze zajęć dydaktycznych. W 1994 r. ukazało się Vademecum maturzysty, a w 2003 r. Vademecum gimnazjalisty. Doktor Józef Soczewka jest współautorem zamieszczonych 
w Encyklopedii Guttenberga (2002 r.) haseł z zakresu nauk chemicznych oraz autorem Szkolnego słownika AZ Chemia (WSiP, Warszawa 2002). 

Na uwagę zasługują publikacje naukowe dr Józefa Soczewki, jak m.in. rozdział Zasady dydaktyczne w nauczaniu chemii w podręczniku Dydaktyka Chemii (red. A. Burewicz, H. Gulińska, Wyd. Naukowe UAM, Poznań 1993 i 2002), praca Znaczenie twórczych metod kształcenia w nowej strukturze szkolnej (WSP, Częstochowa, 1999 r.) oraz Metody kształcenia chemicznego (WSiP, Warszawa 1988). Doktor Soczewka nadal pracuje aktywnie na rzecz polskiej dydaktyki chemii, m.in. przygotowując rozdział Idee dydaktyczne Jana Harabaszewskiego na tle epoki do pracy zbiorowej pod redakcją dr Anny Galskiej-Krajewskiej. 

Doktor Soczewka uczestniczył w wielu badaniach dydaktycznych, wyniki których były prezentowane na konferencjach naukowych, jak m.in. kolejne Szkoły Problemów Dydaktyki Chemii. Do ostatnich należą badania na temat kształcenia chemicznego organizowane i koordynowane przez Centralny Ośrodek Studiów Nauczycielskich przy Wyższej Szkole Pedagogicznej (obecnie Akademii Pedagogicznej) w Krakowie.

Wiele uwagi i pracy poświęcił dr Soczewka funkcji i aplikacyjnemu znaczeniu środków dydaktycznych, a w szczególności modeli pierwiastków i związków chemicznych w procesie kształcenia chemicznego.

Wszystkie działania doktora Józefa Soczewki łączy wspólna idea: upodobnienie kształcenia do procesu badawczego.

Opracowała: Hanna Gulińska