Poczet Dydaktyków Chemii

EUGENIUSZ TURKIEWICZ

Urodził się około roku 1905. Uczęszczał do Państwowego Gimnazjum i Liceum imienia króla Kazimierza Wielkiego, gdzie później był cenionym nauczycielem chemii. We Lwowie istniało wówczas 12 męskich państwowych gimnazjów, jednak ta  matematyczno-przyrodnicza „ósemka" cieszyła się najlepszą renomą.

Turkiewicz już jako uczeń gimnazjum interesował się chemią, brał również udział w dodatkowych ćwiczeniach z tego przedmiotu organizowanych dla czwartych klas, o czym dowiadujemy się ze sprawozdania dyrekcji tegoż gimnazjum, za rok szkolny 1915/16, gdzie Turkiewicz widnieje jako uczeń klasy 4c.

Gimnazjum nr VIII, ze względu na swoją specjalność reprezentowało bardzo wysoki poziom przedmiotów ścisłych. Gabinet fizyczny i chemiczny połączony był wspólną salą wykładową, umożliwiającą demonstracje rozmaitych doświadczeń, wykonywanych przez Turkiewicza. Największym zainteresowaniem cieszyły się reakcje z chloranem potasu oraz sodem i potasem metalicznym, przechowywanym w butlach wypełnionych naftą. ”(… )Czasem dochodziło - ku naszej radości - do wybuchów, o czym świadczyły wyraźnie plamy na suficie.” – wspomina jeden z uczniów Turkiewicza, Adam Trojanowski. Innym jego uczniem, bardzo ceniącym jego zaangażowanie w nauczanie, był Zbigniew Herbert, polski poeta i pisarz.

Turkiewicz był jednym z pierwszych polskich badaczy związków kompleksowych. Jeszcze przed wojną, opisywał wyniki badań Jakóba, prowadzonych w katedrze chemii nieorganicznej Politechniki Lwowskiej. Obiektem badań były związki kompleksowe molibdenu, szczególnie kompleksowe cyjanki tego pierwiastka na czwartym stopniu utlenienia, zawierające cztery a nawet osiem grup cyjankowych. Swoje obserwacje i wnioski przedstawił w: Z badań nad czwartym stopniem utlenienia molibdenu I. Synteza sprzężonych cyjanków, „Roczniki Chemii", 1931, t. II, s. 568.

Jako współpracownik Jakóba, otrzymał kompleksowy związek czterowartościowego renu (oksocyjanek) oraz zbadał przebieg redukcji nadrenianu potasu KRe04 za pomocą chlorków cyny (II) i chromu (II). O tym osiągnięciu możemy dowiedzieć się z artykułu jego autorstwa: Z chemii niższych stopni utlenienia renu. „Roczniki Chemii" 1932, t. 12, s. 589.

Turkiewicz wspominany przez swoich uczniów jako „(…) doskonały fachowiec i gorący patriota” (słowa Adama Trojanowskiego), był żołnierzem AK i więźniem NKWD. W roku 1939 został wywieziony przez tzw. drugich sowietów do Azji, na Sybir, skąd wrócił bardzo późno po zakończeniu wojny.

Po wojnie został dyrektorem huty w Skawinie. Tam też zmarł 1970 roku.

Eugeniusz Turkiewicz jest autorem podręcznika do chemii, dobrze znanego gimnazjalistom z okresu międzywojennego, gdyż obok jego opracowania, w użytku były jeszcze tylko dwie pozycje do chemii,  autorstwa T. Szeller i B. Duchowicz. Część mineralogiczną do Chemii nieorganicznej Turkiewicza opracował Władysław Lewicki. Po wojnie, w świetle braku podręczników, Lewicki opracował kolejne pozycje Turkiewicza,  takie jak:

  • Świat chemii
  • Chemia organiczna
  • Chemia nieorganiczna.